IRAKASKUNTZA
Hurrengo lerroetan irakaskuntzari buruzko ahalik eta definizio borobilena osatzen saiatuko naiz. Hala ere, aipatu beharra dago, kontzeptu konplexu honen inguruan ikuspuntu eta iritzi ugari eta oso ezberdinak daudela, eta ni, bizitzan zehar bizi izandako esperientziak eta jasotako informazioaren arabera, nire ustez, irakaskuntza izan beharko litzatekeen moduan definituko dut (irakaskuntza ideala). Izan ere, nire bizitza ia osoa ikasten eman dut, eta urte hauetan zehar modu ezberdinetan jaso dut irakaskuntza.
Irakaskuntza egoera konplexu bat da, non irakasleak, ikasleak ikas dezaten erraztasunak ematen dituen jarduera ezberdinen bidez. Hau da, irakasleak ahalik eta esperientzia egokienak eskaini behar dizkie ikasleei. Baina ez da soilik hasierako ikaskuntza lortu nahi, baizik eta ikasitakoa egoera berrietara transferitzea, bizitzan zehar egoera berrietara aplikatu ahal izateko. Azken finean, irakaskuntzaren helburua ikaslea ikastea, aldatzea da, era iraunkor batez eta esperientziaren poderioz ematen den aldaketa, bai pentsamenduan, dimentsio sozialean, jokabidean edota dimentsio afektiboan. Baina ikasleen pentsamendu eta ekintza prozesuen eraikuntza eta eraldaketa lortzeko, irakasleak, ikasle bakoitzaren “mundua” ulertzen saiatu behar da, eta gelako bizitza konplexuan gertatzen diren erlazio eta elkartruke ezberdinak ezagutu behar ditu. Elementu guzti hauek kontutan harturik, irakasleak ikasleen interesa piztea lortu behar du, hauek motibaturik egon daitezen eta ondorioz kontzeptuak eta ezagutzak barneratu dezaten.
Irakaskuntzaren protagonistaz gain, ikaslea eta irakaslea, irakaskuntza baldintzatuko duten elementu ugari daude hauen inguruan.
Alde batetik, komunikazio aldagaiak ditugu, aipatutako irakasle eta irakaslea gehi taldea osatzen dutenak, hau da, irakaskuntza gertaera komunikatibo da, non irakasle ikasleak elkar elikatzen diren.
Beste alde batetik, egoeraren aldagaiak daude. Esan beharra dago irakaskuntza egoera bakoitza bakarra eta errepikaezina dela, hau da, bakoitzak espazio eta denbora jakin batean ematen da eta helburuen araberako jarduera zehatz batzuk gauzatzen dira. Horretaz aparte, parte-hartzaileen rolak era garrantzia du, izan ere, irakasle ikasle edo taldeen rolak irakaskuntza baldintzatuko du (klasean ikaskuntza oztopatzen duen ikaslea izatea, edo taldea oso ondo koordinatua egotea, edo irakaslea oso ona izatea adibideetan edota alderantzizko kasuak egoteak irakaskuntza baldintzatuko dute).
Azkenik esperientzia aldagaiak daude. Pertsona bakoitza bizitzan zehar bizi izandako esperientziak irakaskuntza baldintzatuko dute, bai irakasterako orduan eta baita ikasterako orduan ere. Horregatik garrantzitsua da esperientzi horiek kontutan hartzea.
Gelan gertatzen ari dena ondo ulertzeko, egokiena, arreta aldagai guztietan batera jartzea da.
Irakaskuntzaren kontzeptua irudikatu nahian, eman dezagun irakaskuntza noria baten epizentroa dela. Honen inguruan bueltaka, aipatutako aldagai guztiak daude, eta irakaskuntzan eragiteaz gain, euren artean ere elkarreragina dago, hots, elementu bat aldatzen denean besteen aldaketa eragiten du. (Eredu ekologista)
Baina aipatutako elementu guzti hauetaz gain, badaude irakaskuntza baldintzatzen duten elementu gehiago, izan ere, egoera ekonomiko, sozial eta politikoak irakaskuntza baldintzatzen du, eta baita kultura, ohitura, gizarteak ere.
Irakaskuntza jarduera eraikitzaile eta kritikoa ere bada. Gainera prozesu malgua, irekia eta sortzailea izan behar da (ezagutzak eraikitzen ditu baina beti ere modu kritikoan, informazioa baloratuz, eta prozesuan zehar ematen diren aldaketarako irekia egon behar da). (Paradigma interpretatzaile eta soziokritikoa).
Irakasle-ikasle arteko harremana errespetuan oinarritua egon behar da (norbanakoaren iritziak, bizimodu, ohitura, jarrera, garapen naturala… errespetatuz).
Irakaslearen jarrera nolako izan behar denaren inguruan gehiago esan daiteke, izan ere, irakaslea ezin du ahaztu ikaslearentzako eredua dela, eta etengabe ikasleen errealitatea ulertzeko ahaleginak egin behar ditu (erreflexiboa izanik), irakaskuntza den prozesuan sortzen diren oztopo edo arazoak ahalik eta azkarren eta modu egokienean konpondu ahal izateko.
Komunitateak, eskola berria, umeen garapen naturala errespetatu, baina egungo hezkuntza sisteman ez du lekurik, arinegi bizi gara, erritmoa jarraitu behar, bestela atzean geratu.
Curriculumari dagokionez, irakaslea, indarrean dagoen curriculuma ezagutzeaz eta aztertzeaz aparte, denbora eta esperientziak igaro ahala, bere curriculum propioa garatzen joan beharko litzatekeela uste dut. Irakatsi behar edo nahi duenaren arabera eta ikasleen arabera curriculuma moldatu ahal izango du. Etengabeko prozesua izan behar da, eta horretarako autoebaluazioa ere oso garrantzitsua da, hots, irakaskuntza bitartean edo amaieran irakaslea bera lana eta honen emaitzak baloratu beharko ditu, ondoren hobetzeko erabakiak hartzeko. Irakaslea eredu dela esan dugunez, ez legoke txarto umeen autoebaluazioa ere sustatzea (euren gaitasunak eta puntu ahulak ezagutu dezaten, beti ere umeek eurekiko baikortasuna eta itxaropena garatuz) .
